نگاهی به کتاب طنز لانگ شوت، 11 نقد طنز سینمای ایران نوشته محمدرضا شهبازی
علیرغم اینکه نمیخواهم قضاوت کنم اما قبل از اینکه به لانگ شوت بپردازم باید بگویم که سختترین کار در نقد فیلم – چه طنز و چه جدی – دیدن چندباره فیلم است. یعنی به قدری این کار برای برخی فیلمها و کلاً برخی آثار هنری، سخت و جانگداز است که سوهان روح! این را بنده که چندبار مجبور شدم نقدی برای برخی کتابها بنویسم از سُویدای دل درک میکنم و به نویسنده لانگ شوت حق میدهم که بگوید:"قسمت سخت ماجرا تازه شروع شده بود: چندبار دیدن این فیلمها! فکرش را بکن که بخواهی (زندگی با چشمان بسته) را هی از اول تماشا کنی! سختتر اینکه بخواهی بروی کلی نقد درباره این فیلمها در رسانه های مختلف بخوانی..."(ص 7) شاید به همین دلیل، نویسنده یک جوری داستان فیلمها را تعریف کرده است که اگر ندیده اید، لازم نیست بروید ببینید واگر دیده اید، لازم نیست دوباره بروید ببینید.
همینجا، اولین نقطه قوت این کتاب است حتی اگر نخواهیم
درباره آن قضاوت کنیم! منتقد، علاوه بر اینکه چندبار فیلمها را دیده(گرچه با
مشقت)، نقدهای این فیلمها را نیز دیده و نظرات دیگران را نیز خوانده و همینجور
الکی و هِرتَکی وارد نقد این فیلمها نشده است. یازده فیلم نقد شده به زبان طنز در
این کتاب، فیلمهایی شاخص از سینمای ایران هستند که مقصود نویسنده از شاخص، خیلی
عالی و خوب و اینها نیست بلکه منظورش این است که هرکدام از این فیلمها پرچم گروه و
دستهای در میان هنرمندان اغلب روشنفکر ایرانی است. پرچمی که میتوان از نشانههای
روی آن، مانیفست، عقاید و دیگر خصوصیات ذهنی و رفتاری این گروهها را شناخت.
هامون(داریوش مهرجویی)، طعم گیلاس(عباس کیارستمی)، کاغذ بی خط(ناصر تقوایی)،
فروشنده(اصغر فرهادی)، وقتی همه خوابیم(بهرام بیضایی)، آسمان زرد کم عمق(بهرام
توکلی)، بیخود و بیجهت(عبدالرضا کاهانی)، پارک وی(فریدون جیرانی)، زندگی باچشمان
بسته(رسول صدر عاملی)، سوپراستار(تهمینه میلانی) و یک تکه نان(کمال تبریزی)
فیلمهایی هستند که شهبازی در لانگ شوت به آنها پرداخته است و همینجا، دومین قوت
این کتاب نیز با نگاهی به فیلمهای انتخابی مشخص میشود زیرا علاوه بر انتخاب
فیلمها از طبایع مختلف، سیر تاریخی و روند محتوای فیلمها نیز مورد مداقه و بررسی
قرار میگیرد و در نهایت مشخص میشود که آیا این جریان هنر هفتمی در ایران، روندی
رو به رشد را طی کرده، با افول و سقوط همراه بوده یا همانکه در سه دهه گذشته بوده،
در حال حاضر نیز هست و در صدسال آینده هم خواهدبود کاَنّهو دیوار!
اینکه لانگ شوت، به جای رفتن به سراغ اصطلاحات فنی و لایه های تخصصی فیلمسازی و قضاوت کردن درباره آنها، به ادبیات فیلم و برخی لایه های پنهان آنها میپردازد هم علاوه بر آنکه برای مخاطب عادی سینما – مثل من و شما – جذاب و دلپذیر است، برخی سرچشمه های تولید اینگونه آثار و تأثیر آنها در متن، همچنین اثربخشی فرهنگی این فیلمها را نیز به بوته نقد کشیده است.
طراحی جلد و صفحات کتاب به علاوه تصاویری که در متن استفاده شده است در عین حال که نمیتوان به راحتی قضاوت کرد، اما بسیار هنرمندانه و بجا، متن را پشتیبانی می کنند و باعث میشوند خواننده با متن ارتباط بهتر و "خنده"دارتری برقرار کند. یعنی بیشتر بخندد. استفاده از رنگ زمینه مشکی برای پوستر فیلمها نشان از فضای کلی اغلب این فیلمها دارد و همین رنگ مشکی که برای زمینه صفحات مقدمه استفاده شده، همان است که در بالا بدان اشاره شد: فضای ذهنی نویسنده که با دیدن چندباره برخی از این فیلمها کمی تا قسمتی ابری و سیاه شده است. گرچه محمدرضا شهبازی در همه لایه های کتاب و حتی در همه لایه های کتاب اذعان داشته: "قضاوت کردن کار ما نیست و ما نباید درباره یکدیگر قضاوت کنیم"
برخی اشتباهات تایپی – گرچه در کتابهای منتشر شده ایران چیز عجیب و بیسابقه ای نیست – ولی می توانست نباشد، مثلاً در صفحه 33 خط هفتم حرف ربط "را" افتاده است یا کلمه جوانی(خط 8 صفحه 5) که اشتباهاً "جوان" تایپ شده و کلمه تعمیرگاه در خط 6 صفحه 55 که به اشتباه "دانشگاه" درج شده است. همچنین کلمه "چپ"(صفحه 71 خط 7 ستون چپ) که باید "راست" باشد قاعدتاً.
آخرین نکته ای که دوست دارم درباره این کتاب بگویم تا بلکه قدرش بیشتر شناخته شود آنکه نویسنده طنزپرداز، با مطالعه آثار ادبی و هنری ایرانی و خارجی، موارد مشابه با پیرنگ داستانی فیلمها را در شاخه های علوم مختلف یافته و ذیل عنوان "پشتوانه های نظری فیلم" به خواننده معرفی میکند. اطلاع از پشتوانه نظری فیلم و ربط آن با بیان اندیشه های مسکوت در اعماق لایه های درونی فکرافزارهای قرون گذشته تا اکنون ادبیات، ذهن مخاطب خسته از کلیشه های متداول پنهانی را خمیرمایه نشاط افروخته در بطن ماجرا میسازد، است!
کتاب لانگ شوت (11 نقد طنز بر 11 فیلم شاخص سینمای ایران) نوشته محمدرضا شهبازی که توسط انتشارات کتابستان معرفت به زیور طبع آراسته شده را می توانید با قیمت 10 هزارتومان از همه کتابفروشیهای معتبر، جَخ نمایشگاههای کتاب درست و حسابی تهیه نمایید و بخوانید.
