الهه کولایی
سارا روا
چکیده
امنیت ملی در دوره نوین حکومتهای پساوستفالیایی از مهمترین فاکتورهای حاکیتهای نوین محسوب میشود. آموزه یا دکترین نظامی چگونگی شرکت نیروهای نظامی در لشکرکشی‌ها، عملیات‌های عمده، نبردها و درگیری‌ها را به طور مختصر بیان می‌کند. در واقع این دکترین راهنمای اعمال نظامی است و شامل قواعد سریع و تغییرناپذیر نمی‌شود. دکترین، یک چارچوب مرجع عمومی برای کل نیروی نظامی است که به استاندارد شدن عملیات‌ها و تسهیل آمادگی نیروها کمک می‌کند. روسیه امروزی در مقام وارث امپراطوری بزرگ با توجه به مشکلات عدیدهای که در حوزه خارج نزدیک و غرب دارد، دکترین نظامی خود را سامان میدهد. این دکترین از دوران اتحاد شوری و حتی قبل از آن از دوره تزار در این کشور اهمیت داشته است. تفاوت دکترین بعد از فروپاشی شوروی در این بوده است که این دکترین با گذشت زمان انعطافپذیر شده است و حوزه عمل را بسیار محسوستر کرده است. در این زمینه شاهد تغییر ماهیت «سند نظامی» یا «آیین نظامی» فدراسیون روسیه از هنگام انتشار اولین نسخه رسمی آن در سال 1993، تا جدیدترین نسخه آن در سال 2015 هستیم. آیین نظامی فدراسیون روسیه از جمله اسناد راهبردی مهم در این کشور است که افزون بر جهت‌گیری‌های نظامی، نوع نگاه سیاست‌گذاران در مناسبات خارجی نیز در آن بازتاب دارد. تاکنون چهار آیین نظامی تدوین و تصویب شده است. در آیین اول (1993)، گرایش همکاری با غرب آشکار بود. در آیین دوم (2000) به سیاست‌های غرب با دیده منفی نگاه شده بود که پس از رخدادهای 11 سپتامبر 2001 اندکی تعدیل شد. آیین سوم (2010) نیز به سیاست‌های اروپایی ـ اقیانوس اطلس شمالی به عنوان تهدید نگاه شد. حمله نظامی روسیه به گرجستان در سال 2008، برنامه‌های آمریکا در زمینه گسترش ناتو به سوی شرق و طرح استقرار سپر دفاع موشکی در شکلگیری این نگرش روسیه داشت. آخرین آیین نظامی روسیه در سال 2014، واکنشی به مجازات‌های اقتصادی و فشار سیاسی غرب به مسکو بر سر بحران اوکراین و همچنین طرح‌های نظامی غرب بود. در این پژوهش برآنیم تا عوامل موثر بر دگرگونی دکترین نظامی روسیه را بازگو کنیم. این عوامل را در سه حوزه داخلی، منطقهای و خارجی بررسی خواهیم کرد.
کلمات کلیدی: دکترین نظامی، روسیه، سلاح، بمب هسته ای، غرب
